Η Σωματική Ψυχοθεραπεία Σήμερα
H ιδιαιτερότητα του ρεύματος της Σωματικής Ψυχοθεραπείας είναι ότι δεν ακολούθησε την ευθύγραμμη πορεία άλλων, που ιδρύθηκαν από έναν άνθρωπο ή μια ομάδα και εν συνεχεία εξαπλώθηκαν. Λόγω της ιστορίας της, ανέπτυξε από νωρίς, διαφορετικά μεταξύ τους ρεύματα τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.
Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών των ρευμάτων είναι ότι συγκλίνουν στην ψυχοθεραπευτική επεξεργασία σε πολλαπλά επίπεδα της σωματικής συνειδητότητας και του βιώματος, σε αμφισημία και αλληλεπίδραση με το νου και το θυμικό. Διαφέρει επομένως ριζικά από τα διάφορα κινήματα ενεργειακής δουλειάς με το σώμα (bodywork), εφ’ όσον δεν αποτελεί τεχνική, αλλά εστιάζει στη θεραπευτική σχέση και τη διαχείρισή της.
Σήμερα η Σωματική Ψυχοθεραπεία καλείται να φέρει εις πέρας το δύσκολο έργο της απαρτίωσης και σύνθεσης των διαφόρων σωματο-ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων που έχουν ανακύψει από την κλινική πρακτική μέσα στα τελευταία 70 χρόνια, συμπεριλαμβάνοντας μεθόδους, ιδέες και σχεδιασμούς σε ένα ενιαίο συνεπές και συνεκτικό πεδίο. Τα αποτελέσματα των σύγχρονων ερευνών, των βρεφικών παρατηρητών αλλά και των νευρο-επιστημόνων έρχονται να στηρίξουν τις ιδέες αυτές, οι οποίες επιχειρούν να κλείσουν ένα χάσμα-σχίσμα ηλικίας χιλιάδων ετών: ανάμεσα στο νου και το σώμα.
Ήδη από το 1996 η ΕΑΒΡ (European Association for Body Psychotherapy) αποτελεί μέλος της ΕΑΡ (European Association for Psychotherapy) ως αναγνωρισμένος, ξεχωριστός κλάδος ψυχοθεραπείας. Έχει περίπου 700 μέλη, 11 Εθνικούς Συλλόγους Σωματικών Ψυχοθεραπευτών οι οποίοι συναντώνται μία φορά τον χρόνο -COUNCIL- και 50 Σχολές -Εκπαιδευτικά Ινστιτούτα, τα οποία συναντώνται δύο φορές το χρόνο -FORUM- των οργανισμών Σωματικής Ψυχοθεραπείας.
Οι χώρες-μέλη, μέσω του COUNCIL ή του FORUM, της EABP στην Ευρώπη είναι 14: Αυστρία, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ισραήλ, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ρωσία, Σερβία ενώ, σε διαδικασία σύστασης Εθνικού Συλλόγου βρίσκεται και η Νορβηγία. Η ΕΑΒΡ διεξάγει συνέδρια ανά διετία, ξεκινώντας από το 1987.
Στη χώρα μας πραγματοποιήθηκε συνέδριο το 2004 στο Μαραθώνα Αττικής, από την ΠΕΣΩΨ, το Ελληνικό Ινστιτούτο Νευροφυτοθεραπείας και Ανάλυσης Χαρακτήρα (Ε.Ι.Ν.Α.) και την EABP με τίτλο The Body at the Centre of Psychotherapy.
Υπάρχουν επίσης διάφοροι Ευρωπαϊκοί και Διεθνείς Οργανισμοί Σωματικής Ψυχοθεραπείας συνδεδεμένοι κυρίως με κάποια μέθοδο, όπως η European Association for Biosynthesis (Boadella), η European Federation for Bioenergetic Analysis Psychotherapies, Biodynamic psychology (Boyesen), Somatic Psychodrama (Al Pesso), κλπ, που συνεργάζονται με την ΕΑΒΡ.
Η Σωματική Ψυχοθεραπεία, επίσης, αρχίζει να διδάσκεται στα πλαίσια Masters στο Πανεπιστήμιο της Νάπολι στην Ιταλία και σχεδιάζεται κάτι ανάλογο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στις ΗΠΑ έχει μπει ως Μasters ή Phd σε 4 μέχρι στιγμής πανεπιστήμια ως Somatic Psychology.
Κυκλοφορούν 4 περιοδικά σχετικά με τη Σωματική Ψυχοθεραπεία παγκοσμίως:
- Energy and Character
- European Journal of Bioenergetics
- USA Body Psychotherapy Journal
- Body, Movement and Dance Psychotherapy
Ακόμη, υπάρχουν το
Newsletter της ΕΑΒΡ και άλλων επαγγελματικών ενώσεων.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Είναι η «κλασσική» Ραϊχική θεραπευτική μεθοδολογία, μετά τον Wilhelm Reich από τους Ola Raknes, Federico Navarro και άλλους, που περιλαμβάνει την ψυχαναλυτική επεξεργασία του Χαρακτήρα -με τη Ραϊχική έννοια του όρου- παράλληλα με την επεξεργασία του σε σωματικό επίπεδο, δηλαδή των σωματικών μυοσκελετικών και σπλαγχνικών στάσεων, εντάσεων, κινήσεων, εκφράσεων, τη σωματική επίγνωση, την αναπνοή κλπ.
Στις Σκανδιναβικές χώρες, μετά τον Raknes, την παράδοση συνεχίζουν οι Bjorn Blumenthal, Gordon Harris, κ.ά. Στη Νότια Ευρώπη σημαντική υπήρξε η συμβολή του Federico Navarro, ο οποίος συστηματοποίησε ασκήσεις για κάθε σωματικό επίπεδο (actings), με επιρροές στον Xavier Serrano-Hortelano (Ισπανία) και ανάπτυξη του ρεύματος αυτού στην Ιταλία (Alberto Torre, Genovino Ferri) και εδώ στην Ελλάδα από την Clorinda Lubrano Kotulas, που ίδρυσε το Ινστιτούτο ΕΙΝΑ.
Ιδρύθηκε από τη συνεργασία των μαθητών του Ράιχ, Alexander Lowen και John Pierrakos. Διάσημη για τις ενεργητικές ασκήσεις σε όρθια στάση, τη γείωση (grounding) και τη δουλειά στο καβαλέτο, θέτει ως κεντρικό στόχο της θεραπείας την εστίαση στην αμεσότητα και την πραγματικότητα του σώματος και της ζωής του. Αναφέρεται σε σαφή χαρακτηρολογία καθώς και σε μυοσκελετικά και σπλαγχνικά σχήματα που την ορίζουν. Έχει αντιπροσώπους στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, στην οποία διαθέτει δική της Ομοσπονδία, καθώς και στην Αμερική.
Ο Pierrakos αργότερα διαμόρφωσε δική του κατεύθυνση, με περισσότερο πνευματική-ενεργειακή χροιά, την οποία ονόμασε Core Energetics. Επίσης από τη Βιοενεργητική και το Core προέρχεται η μέθοδος Hakomi του Ron Kurtz (California 1990), η οποία εστιάζει στην αμεσότητα του πώς είναι πραγματικά το άτομο χωρίς να ερμηνεύει τις εντάσεις ή τις στάσεις του.
Ιδρύθηκε επίσημα από τον David Boadella το 1980 στην Ελβετία, αποκρυσταλλώνοντας πολύχρονη εργασία σε πολλές χώρες στην Ευρώπη και την Αμερική. Η Βιοσύνθεση δίνει βαρύτητα στα τρία εμβρυολογικά στρώματα του ανθρώπου, ενδόδερμα, μεσόδερμα και εξώδερμα και στο πώς αυτά επηρεάζουν τα τρέχοντα ενεργειακά ρεύματα στο σώμα. Εργάζεται με τις έννοιες τόσο της κάθετης, όσο και της οριζόντιας γείωσης, της αντιμετώπισης (facing), του κεντραρίσματος (centering), και του εσωτερικού εδάφους.
Ο Boadella συνεισέφερε, επίσης, σημαντικά στην απαρτίωση και συνοχή διαφόρων ρευμάτων της Σωματικής Ψυχοθεραπείας μέσω της εκτεταμένης δουλειάς του και της διαρκούς κυκλοφορίας του περιοδικού του Energy and Character, καθώς και μέσω της συγγραφής σημαντικών βιβλίων. Έχει επηρεάσει το κίνημα της Lisbeth Marcher, ενώ υπάρχουν Σχολές Βιοσύνθεσης σε πολλές χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας (Ελληνικό Κέντρο Βιοσύνθεσης).
Ιδρύθηκε από την Gerda Boyesen και συνεχίζεται επεκτεινόμενη από τα παιδιά της Μona Lisa, Ebba και Paul Boyesen. Η μέθοδός της εξαπλώθηκε τη δεκαετία του ’70 σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Αυστραλία. Οι αρχές της Βιοδυναμικής συσχετίζουν τα συγκινησιακά επίπεδα έκφρασης και εσωτερικής αίσθησης με λεπτοφυείς ποιότητες φόρτισης στα σπλάγχνα και τους ιστούς.
Έχουν εισαγάγει τις έννοιες της ψυχοπερίσταλσης και του συναισθηματικού μεταβολισμού, μέσω του απαλού μασάζ της Βιοδυναμικής που χαλαρώνει το Νευροφυτικό Νευρικό Σύστημα, ενώ τα αποτελέσματα παρακολουθεί ο θεραπευτής μέσω στηθοσκοπίου. Την παράδοση της Βιοδυναμικής ακολουθεί η σχολή των Francois και Christine Lewin στη Γαλλία. Επίσης, το Chiron Centre for Body Psychotherapy στο Λονδίνο προέρχεται από την κατεύθυνση Boyesen, αν και ανεξαρτητοποιήθηκε στη συνέχεια.
Ιδρύθηκε από τον Malkolm Brown και συνιστά μια δουλειά σύνδεσης ανάμεσα σε Γιουνγκιανές επιδράσεις πάνω στο φαντασιακό και άμεση δουλειά με το σώμα. Με επιρροές από τον D.H. Lawrence, ορίζει 4 οργανωτικές περιοχές συγκίνησης και δράσης πάνω στο σώμα και εφαρμόζει διαφορετικούς τύπους θεραπευτικού αγγίγματος.
Ιδρύθηκε από τον Gerome Liss το 1980 στη Ρώμη. Η Βιοσυστημική συνδυάζει πολλαπλές οπτικές δουλειάς με το σώμα, όλες βασισμένες σε αυστηρή επιστημονική βάση. Εστιάζει στο κεντρικό θέμα της αναστολής της δράσης καθώς και στην ψυχοφυσιολογική εξισορρόπηση, μέσω κάθαρσης, των δυο κλάδων του Νευροφυτικού -συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού- λαμβάνοντας υπόψη τις έρευνες των Gellhorn και Laborit αλλά και της σύγχρονης Νευροεπιστήμης.
Ιδρύθηκε από τον Luciano Rispoli στη Νάπολι Ιταλίας. Το ρεύμα αυτό βλέπει τον Εαυτό ως ένα σύνολο λειτουργιών του Ψυχοσώματος, οι οποίες και τον οργανώνουν. Διαθέτει μια θεραπευτική μεθοδολογία παρέμβασης πάνω στις δυσλειτουργούσες περιοχές, ούτως ώστε να τις αναπτύξει, κινητοποιήσει και επανεντάξει στο σύνολο.
Ιδρύθηκε από την Lisbeth Marcher (1989) και έχει εξαπλωθεί στις Σκανδιναβικές χώρες, τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Εστιάζει στη χαρτογράφηση των μυϊκών ομάδων και του μυϊκού τόνου του σώματος σε σχέση με τον τύπο ανάπτυξης-εξέλιξης κατά την παιδική ηλικία.
Ιδρύθηκε από τον Jacob Stattmann και αποτελεί μια ευρεία σύνθεση αρχών ουμανιστικής ψυχολογίας με Ραϊχικές χαρακτηροαναλυτικές συλλήψεις και επιδράσεις από το Ζεν Βουδισμό. Επιχειρεί να υπερβεί τη φορμαλιστική κατηγοριοποίηση της ψυχολογίας, που τη θεωρεί υποκατάστατο της διαπροσωπικής εμπειρίας και διαιωνιστή του δυισμού. Εστιάζει στη διαρκή αλληλεπίδραση ανάμεσα στη σωματική παρόρμηση ως γεννήτριας των συγκινήσεων και τη ροή της επίγνωσης των εσωτερικών εικόνων. Υπάρχουν ινστιτούτα στη Φρανκφούρτη και το Άμστερνταμ.
Iδρύθηκε από τον Charles Kelley τη δεκαετία του ’70 και προέκυψε από μια σύνθεση της Ραϊχικής δουλειάς πάνω στις δυσλειτουργίες του οπτικού επιπέδου και τη μέθοδο του οφθαλμιάτρου William Bates για τη βελτίωση της όρασης. Ο ίδιος ο Kelley αναφέρεται στη μέθοδό του ως εκπαίδευση πάνω στο αίσθημα και τον στόχο.
Ιδρύθηκε από τον Al Pesso και την Diana Boyden. Ξεκινώντας από την παράδοση του θεάτρου και του χορού μελέτησαν την κινητικότητα της συγκινησιακής έκφρασης και ανέπτυξαν διορθωτικές συγκινησιακές εμπειρίες μέσω του ψυχοδράματος, όπου μια ιδανική γονεϊκή φιγούρα καλείται να εκπληρώσει τις ανάγκες του ατόμου. Το Σωματικό Ψυχόδραμα έχει ισχυρή καθαρσιακή δράση αλλά και αυστηρά όρια και δόμηση.
Ιδρύθηκε από την Ilana Rubenfeld το 1998 και έχει επιρροές από τον Feldenkreis, τον Perls και τη μέθοδο Alexander πάνω στη στάση του σώματος. Είναι μια σύνθεση που απαρτιώνει την εμπειρία που προέρχεται από το πεδίο της δουλειάς με το σώμα μαζί με μια αναγνωρισμένη ψυχοθεραπευτική μεθοδολογία. Ανάλογη πορεία είχε η επίδραση της Dance-Movement Therapy στη δουλειά της Susan Aposhyan (Body-Mind Psychotherapy, 2004) και της Christine Caldwell, η οποία διευθύνει στις ΗΠΑ ορισμένα πανεπιστημιακά προγράμματα πάνω στη Σωματική Ψυχολογία (Somatic Psychology).
Εκπαίδευση που διευθύνει ο Stanley Keleman, συγγραφέας του γλαφυρού βιβλίου Emotional Anatomy, 1983. Eστιάζει στη διαδικασία των μπλοκαρισμάτων και της ροής της ενέργειας στα σπλάγχνα και τον υποδόριο ιστό καθώς και στο πώς κατασκευάζονται σχήματα μέσα στο σώμα με βάση τις αναπτυξιακές εμπειρίες.
Ιδρύθηκε από την Pat Ogden, ειδικευμένη στη σωματοψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος, συνεργάτιδα του B.van der Kolk. Εστιάζει στις αναχαιτίσεις που φαίνεται να έχει αντιμετωπίσει το άτομο κατά τη νευροαναπτυξιακή φάση και εργάζεται απευθείας με το σώμα και τις αισθήσεις προς την κατεύθυνση της εξέλιξης.